Nông nghiệp được xác định là trụ đỡ của nền kinh tế Việt Nam, bảo đảm sinh kế cho trên 60% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn; chiếm 30% lực lượng lao động cả nước và chiếm tỷ trọng gần 12% GDP. Việt Nam cũng là một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới với tổng kim ngạch năm 2022 đạt trên 53 tỷ USD, tiếp cận đến 196 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Tuy nhiên, sản xuất nông nghiệp cũng đang tạo ra những áp lực cho môi trường. Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, tổng lượng chất thải rắn phát sinh từ hoạt động trồng trọt (nilon, bao bì) xấp xỉ 661,5 nghìn tấn/năm. Chất thải rắn phát sinh từ hoạt động chăn nuôi khoảng 67,93 triệu tấn; 77 nghìn tấn chất thải nhựa vỏ bao bì thức ăn. Hoạt động nuôi trồng thủy sản phát sinh khoảng 880 nghìn tấn bùn thải, 273 nghìn tấn chất thải từ bao bì thức ăn, vỏ thuốc thú y và các loại chất rắn khác.

Chuyên gia môi trường cảnh báo, lượng rác thải nhựa trong nông nghiệp đã đến mức báo động. Quá trình chăn nuôi, canh tác đã thải ra môi trường những chất thải nguy hại mà không thông qua bất cứ quy trình xử lí nào. Việc làm này đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng không chỉ đối với hệ sinh thái, mà còn đối với sức khỏe con người. Các loại chai lọ, bao bì, túi nilon chứa thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, chất tẩy rửa, phân bón... sau khi được sử dụng không được thu gom, xử lý theo đúng quy trình đã phát tán ra môi trường, gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Đơn cử, khi người nông dân phun thuốc bảo vệ thực vật có khoảng 98% lượng thuốc phun xuống đồng ruộng tiếp xúc trực tiếp với sâu bệnh, hơn 2% còn lại vẫn còn tồn dư hóa chất trong bao bì sau sử dụng. Phần tồn dư này bay vào không khí hoặc thẩm thấu gây ô nhiễm đất, nước.

Luật Bảo vệ môi trường quy định: Chất thải nhựa phát sinh từ hoạt động nuôi trồng và khai thác thủy sản phải được thu gom, lưu giữ và chuyển giao cho cơ sở có chức năng tái chế và xử lý. Thế nhưng, khâu thu gom, xử lý rác thải nhựa trong ngành nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn và chưa được xử lý triệt để. Thậm chí, 30% bao bì thuốc bảo vệ thực vật chưa được thu gom. Số bể chứa ngoài đồng ruộng chỉ đáp ứng 20% nhu cầu thu gom rác thải nhựa.

Tác hại của rác thải nhựa, chúng ta đã rõ. Do tính chất khó phân hủy nên ngay cả khi được chôn lấp, rác thải nhựa vẫn tồn tại hàng trăm năm gây ô nhiễm môi trường đất, lảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng. Việc xả thải rác thải nhựa tràn lan trên biển đang phá hủy nghiêm trọng hệ sinh thái biển và suy giảm đa dạng sinh học biển.

Trong khi đó, nhiều địa phương chưa thực sự quan tâm đến hoạt động quản lý chất thải nhựa, thiếu cơ chế kinh tế khuyến khích người sử dụng chủ động thu gom rác thải nhựa, sử dụng bao bì có thể tái sử dụng nhiều lần; giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, áp dụng công nghệ sản xuất sinh thái...

Để giảm thiểu rác thải nhựa, chắc chắn các lĩnh vực từ chăn nuôi, trồng trọt, thủy sản... sẽ cần rất nhiều các giải pháp cả về chính sách và kỹ thuật để hạn chế tác động của rác thải nhựa đến môi trường. Nhưng rõ ràng, vấn đề cốt lõi vẫn là ý thức của mỗi người tham gia sản xuất nông nghiệp sử dụng đúng cách các sản phẩm có bao bì nhựa, có ý thức thu gom và xử lý rác thải nhựa đúng quy định.

Song song với đó, chính quyền các địa phương cần quan tâm đến công tác bảo vệ môi trường, tăng cường đầu tư, bố trí nguồn lực, kinh phí đáp ứng yêu cầu cho công tác thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải nhựa. Đồng thời, có cơ chế khuyến khích, thu hút xã hội hóa đầu tư vào xử lý rác thải, gắn trách nhiệm của cộng đồng và người dân về bảo vệ môi trường.

Hoàng Lâm