Dọc theo con đường liên xã vừa đi vừa hỏi, cuối cùng, chúng tôi cũng đến được xã Diễn Tháp, nơi đã từng có hàng ngàn những cuộc xuất ngoại sang đất nước Triệu Voi để kiếm tìm cơm áo gạo tiền. Vừa nghe hỏi đến chuyện sang Lào hành nghề đồng nát của người quê mình, anh Nguyễn Văn Bình, người tình nguyện làm “xe ôm” kiêm “hướng dẫn viên”, đã buột miệng: “Quê tôi xưa vốn là vùng đồng không mông quạnh, cuộc sống của người dân nghèo khổ lắm. Vậy mà, khoảng hơn 10 năm trở lại đây, cuộc sống của các gia đình trong xã đã giàu lên trông thấy, nhờ làm nghề thu gom đồng nát ở bên Lào. Nhỏ như cái thôn tôi mà dễ có đến gần trăm người qua Lào mần ăn...”. Theo anh Bình, hiện có đến một phần tư số lao động ở Diễn Tháp (ước tính gần 1.500 người) hành nghề đồng nát bên Lào. Tại “tổng hành dinh” ở quê nhà, có khoảng trên 40 đại lý thu gom phế liệu. “Có lẽ vì vậy mà Diễn Tháp được người ta phong cho biệt danh là “xã đi Lào”!...” - Anh Bình cười, rồi đưa tôi đi tìm hiểu thực tế về cái nghề đặc biệt ở quê mình.

Thông tin cơ bản đầu tiên về “xã đi Lào” mà tôi thu thập được khi theo chân anh Bình khám phá vùng đất tỷ phú nổi tiếng là quy trình buôn đồng nát xuyên Việt của người dân Diễn Tháp. Họ mua cả “sắt nát”, “nhựa nát”, “nhôm nát”... từ bên Lào về để phân loại, sau đó tái chế thành các sản phẩm tiêu dùng bình dân như xoong, nồi, mâm, đồ nhựa, chăn ga, gối đệm để xuất sang Lào. Cứ thế, công việc làm ăn ở Diễn Tháp luôn theo một vòng quay nhộn nhịp. Xe ô tô vận tải ngày đêm vào ra chở hàng, các “lò” đồng nát, sản xuất hàng tiêu dùng luôn làm việc hết công suất. Nói về cái nghề đã giúp mình có một cơ ngơi khá giả, ông Nguyễn Văn Công, một tỷ phú phất lên từ việc buôn bán đồng nát xuyên Việt cho biết: “Trước đây, một mình tôi sang Lào thu gom phế liệu, cũng chẳng nghĩ được có ngày hôm nay. Do làm ăn thuận lợi, hiện tôi có hàng chục “vệ tinh” chuyên thu mua phế liệu ở Lào. Cứ gom đủ là tôi đưa hàng Việt Nam qua, sau đó chở phế liệu về...”. Ông Công còn “bật mí” thêm rằng, ở Diễn Tháp bây giờ, không chỉ có đàn ông mà có rất nhiều phụ nữ sang Lào làm nghề thu gom đồng nát. Nhiều người trong số họ đã trở thành tỷ phú. Về chuyện này, anh tâm sự: “Không giống như buôn bán, kinh doanh các loại mặt hàng khác còn sợ ế ẩm, nghề đồng nát cứ “cấy” là được “gặt”. Các cụ xưa thường nói về nghề đồng nát là “vốn ăn mày, lãi quan viên” thật không sai tí nào. Xuất ngoại sang Lào, thu mua đủ thứ từ phế liệu, mỗi kilôgam chỉ lãi vài trăm đến vài nghìn đồng, nhưng “năng nhặt chặt bị”, cả xe hàng “đánh” về Việt Nam có tổng giá trị cả trăm triệu đồng thì chuyện “gặt” được số tiền lãi không nhỏ là chuyện bình thường...”.

Giá trị của sự “chịu thương chịu khó”

Tâm sự với tôi, anh Võ Văn Khang, một người hành nghề “công ty hai sọt” xuyên quốc gia - cách dùng chữ theo lối nói đùa của anh - có thâm niên vào hàng cao nhất Diễn Tháp cho biết, nếu chỉ nhìn vào bề nổi, người ta cứ ngỡ là dân làm nghề thu mua đồng nát bên Lào có thể “vơ được tiền”. Thực ra, làm nghề này, để kiếm được đồng tiền đòi hỏi phải có sự “chịu thương chịu khó” mà không phải ai cũng có được. Thủa ban đầu, hành trình mưu sinh của những người làm nghề luôn phải gắn với những buồn tủi, cay đắng. Họ phải cặm cụi len lỏi vào những bản xa trên đất bạn để mua hàng đồng nát. Phương tiện hành nghề đơn giản chỉ là đôi quang gánh hay chiếc xe đạp. Mỗi ngày họ rong ruổi trên khắp các vùng dân cư, đằng sau những bước chân nặng nhọc, những khó khăn như không biết thổ ngữ, chưa quen thông thổ. “Giờ thì khác rồi! Qua quãng thời gian vất vả để có thể kiếm sống bên đất bạn, do “hội nhập” khá tốt với đời sống bên đó nên công việc có thuận lợi hơn. Cứ nhìn vào việc những người hành nghề thu mua đồng nát bên Lào ở Diễn Tháp nói tiếng Lào vanh vách, thông thạo chuyện hộ chiếu, xuất cảnh là đã có thể hiểu được chuyện này...” - Anh Khang bày tỏ.

Quả như những gì anh Khang nói, đã qua rồi cái thời người Diễn Tháp phải gian nan đi tìm “nguồn sống” từ nghề đồng nát bên đất bạn Lào. Bằng chứng là kể cả khi mặt trời đã đứng bóng mà trên dọc con đường đi qua xã vẫn rộn rã, tấp nập một dãy ô tô tải nối đuôi nhau chở phế liệu vào làng. Trong nắng hè, các đại lý nhập hàng đồng nát từ Lào về nhộn nhịp cảnh làm ăn. “Lò” nào cũng ngồn ngộn phế liệu nhựa, đồng, nhôm... với hàng chục nhân công chăm chỉ làm việc. Ông Nguyễn Văn Nhị, chủ đại lý Nhị Phượng, ở xóm 6 chỉ tay về những ngôi biệt thự quanh thôn, tự hào nói: “Toàn là biệt thự được xây lên từ nghề thu gom phế liệu”. Theo ông Nhị, trước đây, người Diễn Tháp chỉ đi thu gom phế liệu về bán kiếm lời 500-1.000 đồng/kg để sống, chưa ai dám nghĩ đến làm giàu. Mấy năm gần đây, rất nhiều người ở địa phương quyết làm lớn, hàng chục hộ thế chấp nhà cửa để mua dây chuyền tái chế ra thành phẩm, rồi lặn lội sang Lào vừa tìm mối thu gom đồng nát, vừa tiếp thị hàng. Cũng nhờ chịu thương chịu khó mà nhiều hộ đã sắm được cả ô tô tải, ô tô khách cỡ lớn chuyên “chinh chiến” liên tục 2 chiều để mang hàng gia dụng sang Lào và “đồng nát” theo chiều ngược lại. Tên tuổi Diễn Tháp đã trở nên quen thuộc trên vùng đất xứ Nghệ khi xã có tới hơn 800 tỉ phú, sở hữu những ngôi biệt thự 4-5 tầng và những chiếc xe hơi bạc tỷ. Ông Nhị còn nhẩm tính con số những tỷ phú mới “phất” từ nghề đồng nát thời gian gần đây xuất hiện ngày càng nhiều. Những gì ông “tính sơ sơ”, dựa trên những lần tham gia họp thôn, được cán bộ thôn phổ biến báo cáo của UBND xã về phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương, đã cho biết về “gương mặt” của xã tỷ phú Diễn Tháp: “Tổng thu từ thương mại dịch vụ, trong đó, chiếm phần lớn là từ nghề đồng nát và xuất khẩu hàng tiêu dùng sang Lào thường xuyên đạt trên 100 tỷ đồng mỗi năm, thu nhập bình quân 25 triệu đồng/người. Toàn xã hiện có hàng trăm hộ giàu, 480 ô tô các loại...”.

Một góc trung tâm xã Diễn Tháp.

Trước khi chia tay Diễn Tháp, dạo một vòng quanh mấy “lò” đồng nát đang “ăn hàng”, tôi loáng thoáng nghe được những câu chuyện bàn bạc làm ăn, trao đổi qua điện thoại di động. Mấy ông, mấy bà từ lời ăn tiếng nói vẫn còn đậm chất quê bàn tới bạc trăm triệu, tiền tỷ nhẹ tênh, nghe cứ như chuyện đi nhổ mạ, cấy lúa... của những người nông dân chân chất vậy. “Người ta nói Diễn Tháp là một trong những xã giàu có nhất Việt Nam quả không ngoa!” - Nghe tôi nói vậy, “hướng dẫn viên” kiêm “xe ôm” Nguyễn Văn Bình cao giọng: “Hơn 80% hộ dân trong xã đã “ly nông”, ngoài đồng, lúa ngô vẫn xanh mơn mởn nhưng mọi công việc như cày cấy, phun thuốc trừ sâu, nhổ cỏ... đều thuê nhân công nơi khác đến làm. Người Diễn Tháp vẫn còn làm ruộng là để... nhớ mình đã từng kiếm sống bằng nghiệp cấy cày!” - Anh Bình nói và khẳng định giấc mơ thoát nghèo của người dân Diễn Tháp đã thành hiện thực...