Xuất phát từ phong tục, tập quán đã gắn bó từ bao đời nay với đời sống, sinh hoạt, lao động của nhân dân, các môn thể thao truyền thống, như: kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, ném còn, đi cà kheo... luôn có sức sống mạnh mẽ trong đời sống tinh thần của đồng bào các dân tộc xã Trọng Hóa. Đặc biệt, thời gian gần đây, với sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, phong trào thể dục, thể thao trong vùng đồng bào các dân tộc thiểu số đã có bước phát triển.

Cụ thể, để bảo tồn và phát triển các môn thể thao dân tộc trong cộng đồng, xã Trọng Hóa đã chú trọng tổ chức các hoạt động thể dục, thể thao gắn với sự kiện tổ chức ngày lễ kỷ niệm của đất nước, bên cạnh việc chú trọng tổ chức phần lễ trang trọng, xã đã kết hợp đưa các môn thể thao dân tộc vào phần hội. Theo đó, các môn thể thao dân tộc và trò chơi dân gian là những môn không thể thiếu. Các hoạt động diễn ra sôi nổi, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, góp phần tạo không khí vui tươi, phấn khởi. Việc lựa chọn các môn thể thao dân tộc để thi đấu thường dựa vào phong tục, tập quán và đáp ứng nhu cầu của người dân trên địa bàn.

Môn thể thao truyền thống được xem là thế mạnh của Trọng Hóa, đó là bắn nỏ. Đây là môn thể thao được nhiều người đam mê, luyện tập vì nó gắn với đời sống của đồng bào. Theo các già làng chia sẻ, ngày xưa, vùng đất Trọng Hóa rừng âm u, chim chóc, muông thú nhiều vô kể, dân cư thưa thớt, đồng bào sống chủ yếu nhờ săn bắt, hái lượm, để thích nghi với cuộc sống, đồng bào nghĩ ra cách làm chiếc nỏ và mũi tên để bắt thú rừng. Chiếc nỏ của đồng bào có cấu trúc hình chữ T, làm bằng gỗ, mũi tên làm bằng tre, được hầu hết đồng bào mang theo khi lên nương rẫy hay vào rừng, để vừa phòng thân, vừa săn thú, nên ai cũng rất thạo bắn nỏ.

Ông Hồ Xây, một già làng ở bản Rông, xã Trọng Hóa cho biết, từ thời ông cha đã biết làm và sử dụng chiếc nỏ này. Ngoài săn bắn, đồng bào còn sử dụng nó làm vũ khí trong chống giặc ngoại xâm. Ngày trước, ở phong trào chống Pháp, chiếc nỏ là dụng cụ tối ưu để tiêu diệt quân địch. Ngày nay, chiếc nỏ được đồng bào giữ gìn, xem như là báu vật. Hiện nay, chiếc nỏ ít dùng để săn bắn, mà được sử dụng mỗi khi bản làng tổ chức các hoạt động thể dục, thể thao.

Để giữ gìn và phát huy môn thể thao bắn nỏ, hàng năm, vào dịp Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân, Ngày hội Biên phòng toàn dân, Đại hội thể dục-thể thao xã Trọng Hóa sẽ tổ chức thi đấu các môn thể thao truyền thống, trong đó, môn bắn nỏ thu hút rất đông vận động viên tham gia. Mỗi bản làng chọn ra các vận động viên nam và nữ để cùng nhau tranh tài.

Anh Hồ Bách, một tay bắn nỏ cừ khôi ở xã Trọng Hóa cho biết, bản thân anh thường xuyên luyện tập môn thể thao này, mỗi khi xã hay huyện tổ chức các giải đấu, anh đều đăng ký tham gia. Anh Bách tự mình làm nỏ, vót mũi tên và luôn bình tĩnh, tự tin mỗi khi vào thi đấu, chính vì vậy, anh luôn giành giải Nhất trong những cuộc thi gần đây. Rằm tháng Ba hàng năm, anh Bách luôn mang Huy chương Vàng về cho xã Trọng Hóa. Ngoài anh Bách, trên địa bàn xã Trọng Hóa còn có rất nhiều thanh niên thành thạo và đam mê môn bắn nỏ, do đó, môn thể thao này luôn là chủ lực của phong trào thể thao ở Trọng Hóa. Hơn 10 năm trở lại đây, các vận động viên thi đấu môn bắn nỏ của xã Trọng Hóa luôn đạt giải cao trong các giải thi đấu do huyện Minh Hóa tổ chức, tiêu biểu, như: Hồ Khản (bản Pa Chong), Hồ Bai (bản Cha Cáp), Hồ Mi (bản Ka Óoc)...

Ngoài bắn nỏ, xã Trọng Hóa còn có các môn thể thao truyền thống và trò chơi dân gian gồm: đẩy gậy, kéo co, nhảy bao bố, đi cà kheo, nhảy sạp, đâm gạo, đan lát. Các môn thể thao truyền thống có đặc điểm chung là không đòi hỏi nhiều về kỹ thuật, dễ tập, dễ chơi. Chỉ cần một khoảng đất trống, một khoảng sân rộng là người dân có thể tổ chức chơi, thi đấu. Thêm vào đó, dụng cụ thể thao cũng rất đơn giản, người dân có thể tự chế tác từ những vật liệu dễ kiếm... Các trò chơi dân gian cũng vừa là môn thể thao truyền thống, thường được tổ chức vào dịp đầu Xuân, trong những ngày Tết, ngày hội... tạo nên vẻ đẹp mang đậm bản sắc dân tộc và là hình ảnh đặc trưng của đồng bào vùng núi cao.

Bên cạnh đó, xã Trọng Hóa cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động thi đấu, giao lưu các môn thể thao truyền thống nhằm phát triển rộng rãi phong trào tập luyện và thi đấu thể thao trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là dịp già trẻ, gái trai đua tài, rèn luyện sức khỏe, sự dẻo dai, bền bỉ hay khéo léo và sự nhanh nhẹn, làm phong phú thêm đời sống văn hóa cho đồng bào. Đây cũng là cơ hội để gắn kết, bảo tồn, giữ gìn và phát triển bản sắc các môn thể thao truyền thống trên địa bàn xã Trọng Hóa. Việc chú trọng duy trì, phát triển các môn thể thao truyền thống đã góp phần tạo ra sự gần gũi, đoàn kết trong nhân dân, nâng cao sức khỏe để phục vụ lao động sản xuất cũng như bảo vệ vững chắc vùng biên cương của Tổ quốc.

Ông Đinh Thanh Duẩn, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa, thể thao và truyền thông huyện Minh Hóa cho biết: "Xã Trọng Hóa có thế mạnh là các môn thể thao truyền thống. Hàng năm, các giải đấu tổ chức tại xã Trọng Hóa có quân số tham gia hầu như chiếm 80% số môn thi đấu. Các vận động viên của Trọng Hóa cũng đạt giải rất cao, môn bắn nỏ, ném còn, đi cà kheo hầu như năm nào cũng đạt Huy chương Vàng. Đội quân của huyện đi thi đấu cấp tỉnh ở các môn thể thao truyền thống đều có mặt các vận động viên của Trọng Hóa và đạt giải cao".

Thùy Linh - Ngọc Ánh