EC khẳng định không gỡ cảnh báo thẻ vàng nếu không khắc phục dứt điểm tình trạng trên. Do vậy, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) xác định, công tác quản lý hoạt động khai thác thủy sản tại cảng cá có vai trò trung tâm trong những nỗ lực gỡ "thẻ vàng" của EC.

Đến tháng 10/2023, cả nước có 83.427 tàu cá với chiều dài từ 6 mét trở lên. Số tàu đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFisbase là 72.217 chiếc, trong đó 29.341 chiếc có chiều dài từ 15 mét trở lên. Hiện còn khoảng 11.210 tàu chưa đăng ký, cập nhật trên VNFisbase do hư hỏng, không còn tồn tại trên thực tế tại địa phương.

Cục Thủy sản cho biết, dù số lượng tàu khai thác thủy sản đã giảm rõ rệt theo định hướng phát triển; hàng loạt dự án cảng cá, khu neo đậu được đầu tư xây dựng. Nhưng thực trạng cơ sở hạ tầng cảng cá hiện chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển ngành. Cả nước hiện chỉ có 68 cảng cá và 76 khu neo đậu tránh trú bão đủ điều kiện và được công bố mở theo quy định với sức chứa khoảng 50.000 tàu cá. So với quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thì số khu neo đậu mới đạt 56,85%, công suất neo đậu tàu thuyền mới đạt 52,56% và 53,48% tổng số tàu cá. Đa số các cảng cá được xây dựng từ rất lâu nên so với các tiêu chí quy định tại Luật Thủy sản còn thiếu nhiều hạng mục không đáp ứng được yêu cầu quản lý, thực hiện các nhiệm vụ tại cảng cá.

Trong phòng chống khai thác IUU, cảng cá đóng vai trò trung tâm. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia chi ra, khâu kiểm tra, kiểm soát tàu cá ra vào cảng, quản lý dữ liệu cũng như sản lượng thủy sản tại nhiều cảng cá vẫn còn nhiều bất cập, chưa rõ ràng. Việc kết nối giữa các cảng cá với doanh nghiệp thu mua, chế biến chưa chặt chẽ.

Qua kiểm tra thực tế cho thấy, việc ghi, nộp nhật ký khai thác còn nhiều sai sót và mới đạt khoảng 45%, giám sát được khoảng 50% sản lượng qua cảng đối với tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên. Sản lượng một số loài lên bến của rất nhiều hồ sơ còn cao bất thường dẫn đến việc EC cho rằng, chưa bảo đảm được độ tin cậy trong công tác truy xuất nguồn gốc.

Nhiều chuyên gia khuyến nghị, cùng với đầu tư về cơ sở hạ tầng, cần phải ổn định tổ chức bộ máy tại các cảng cá thực hiện tốt công tác giám sát sản lượng, kiểm soát tàu cá ra vào cảng. Bên cạnh đó, các cảng cá phải quản lý, giám sát chặt đội tàu qua hệ thống thiết bị hành trình, việc thực hiện truy xuất nguồn gốc, ghi nộp nhật ký khai thác, giám sát sản lượng hải sản qua cảng. Tuyên truyền, vận động cộng đồng ngư dân ven biển và các tổ chức, thuyền trưởng, chủ tàu tuân thủ các quy định pháp luật về IUU. Có như vậy mới có thể giám sát được toàn bộ hoạt động của tàu cá theo đúng quy định, cũng như công khai, minh bạch về nguồn gốc của các sản phẩm hải sản khai thác của ngư dân cung cấp đến các nhà máy chế biến; đảm bảo phát triển ngành khai thác thủy sản bền vững, lâu dài.

Với quyết tâm gỡ cảnh báo “thẻ vàng” tại đợt thanh tra lần thứ 5 của EC vào năm 2024, thiết nghĩ, Bộ NN&PTNT và các địa phương ven biển trong cả nước cần bố trí đủ nguồn vốn đầu tư xây dựng, nâng cấp các cảng cá, khu neo đậu; bổ sung nguồn lực, trang thiết bị cho cơ quan quản lý thủy sản, tổ chức quản lý cảng cá. Đồng thời, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm về khai thác IUU tại cảng cá, nhất là hiện tượng gian lận hồ sơ xác nhận, chứng nhận, truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác.

Thanh Thảo