Biên phòng - Nhiều người còn e ngại đi khám sức khỏe trước khi kết hôn vì nhiều lý do, trong đó, chủ yếu do lo sợ ảnh hưởng đến hạnh phúc lứa đôi. Tuy nhiên, việc tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân có ý nghĩa rất quan trọng đối với cuộc sống của mỗi gia đình trẻ và được xem là một hình thức sàng lọc trong việc nâng cao chất lượng dân số.
Có thể loại trừ các gen bệnh
Suốt hơn 10 năm qua, anh Nguyễn Văn Tuấn (Hà Nội) không đếm nổi số lần đưa cậu con trai khôi ngô của mình đến Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương để truyền máu. Trong đôi mắt của anh lộ rõ nỗi buồn, cũng như sự xót xa cho con của mình. Anh kể: “Vợ chồng tôi sinh con được một thời gian, thấy cháu cứ vàng vọt, hay ốm nên mang con đi khám mới biết con bị bệnh tan máu bẩm sinh (Thalassemia). Con trai tôi sẽ phải đi truyền máu suốt đời vì căn bệnh này không thể chữa khỏi”. Vì nhiều lý do khác nhau, vợ chồng anh đã ly hôn, anh nhận chăm sóc con trai. Điều khiến anh Tuấn cảm thấy buồn tiếc là có thể tránh được việc này nếu vợ chồng anh thực hiện khám sức khỏe trước khi kết hôn.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hà, Giám đốc Trung tâm Thalassemia, Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương, Tổng Thư ký Hội Thalassemia Việt Nam cho biết, bệnh Thalassemia là do tan máu di truyền. Biểu hiện của trẻ bị Thalassemia chủ yếu là các triệu chứng của thiếu máu như: da xanh, niêm mạc nhợt, ăn uống kém, ngủ ít, quấy khóc, mệt mỏi... Bên cạnh đó nếu mà thể nặng có thể có vàng da rất rõ, lách to. Bệnh nhân phải điều trị suốt đời, nếu không được điều trị thường xuyên, đầy đủ, sẽ có nhiều biến chứng làm bệnh nhân chậm phát triển thể trạng, giảm sức học tập, lao động... Phương pháp chữa khỏi bệnh duy nhất là ghép tế bào gốc, cụ thể là ghép tế bào gốc đồng loài. Điều kiện để bệnh nhân có thể được ghép tế bào gốc rất hạn chế.
Cũng theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Hà, nếu 2 vợ chồng cùng mang gen bệnh thalassemia thì mỗi lần sinh con có 25% khả năng con bị bệnh, 50% khả năng con mang gen bệnh, 25% khả năng con hoàn toàn khỏe mạnh không mang gen bệnh.
Hiện, Việt Nam đã có những nỗ lực lớn song việc điều trị mới chỉ giúp cải thiện tốt cuộc sống của người bệnh chứ không thể chữa khỏi bệnh. Chất lượng sống của các bệnh nhân bị Thalassemia rất thấp, số tử vong lớn. Qua báo cáo, từ năm 2001 đến nay, có tới 20% bệnh nhân chết ở lứa tuổi từ 6 - 7, nhiều em tử vong ở độ tuổi 16 - 17, hầu hết các bệnh nhân mắc bệnh nặng không có cơ hội xây dựng gia đình. Hiện nay, số lượng bệnh nhân Thalassemia đã làm các bệnh viện quá tải, tạo áp lực nặng nề lên ngân hàng máu cũng như gánh nặng về chi phí xã hội.
Thông tin đáng mừng là kinh nghiệm của thế giới cho thấy, có thể phòng bệnh hiệu quả tới 90-95% bằng các biện pháp như tư vấn và khám sức khỏe trước hôn nhân để xác định xem cá nhân có mang gen bệnh hay không, từ đó giúp cho họ có sự lựa chọn đúng đắn về hôn nhân cũng như quyết định mang thai và sinh đẻ nhằm sinh ra những đứa con không mắc bệnh Thalassemia. Đặc biệt là những người thuộc nhóm đối tượng nguy cơ của bệnh cần được tư vấn, làm các xét nghiệm để được phát hiện bệnh Thalassemia sớm. Nếu cả 2 vợ chồng đều mang một thể bệnh Thalassemia, nên được tư vấn trước khi có ý định mang thai.
Cách dự phòng thứ hai là tầm soát (sàng lọc) trước sinh, đặc biệt là đối với các cặp vợ chồng cùng mang một thể bệnh Thalassemia có thai, nên làm các xét nghiệm tầm soát và chẩn đoán gen đột biến khi thai được 12 - 18 tuần. Phương pháp được thực hiện có thể là chọc ối hoặc sinh thiết gai nhau để tìm đột biến gen (nếu có).
Lợi ích của khám sức khỏe tiền hôn nhân
Không chỉ anh Tuấn mà rất nhiều cặp vợ chồng khác cũng rơi vào hoàn cảnh khó khăn, không duy trì được hạnh phúc gia đình khi không may có con bị dị tật bẩm sinh. Rất nhiều bạn trẻ không biết rằng chỉ với việc làm đơn giản, không mấy khó khăn là xin tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn có thể phòng ngừa được các bệnh lý, dị tật bẩm sinh cho đứa con trong tương lai, chuẩn bị cho người phụ nữ có điều kiện sức khỏe để mang thai và sinh đẻ an toàn về sau.
Theo các bác sĩ và chuyên gia trong lĩnh vực dân số, kế hoạch hóa gia đình, việc kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân mang lại rất nhiều lợi ích. Nó không chỉ giúp các bạn trẻ hiểu rõ tình trạng của nhau để “cân nhắc” việc chung sống với nhau suốt đời mà còn giúp hiểu biết để chăm sóc nhau tốt hơn trong cuộc sống sau này, giúp nhau phòng tránh, chữa trị kịp thời với những căn bệnh lây qua đường tình dục…
Nói một cách cụ thể hơn, việc tư vấn, kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân sẽ giúp đánh giá sức khỏe một cách tổng quát; phát hiện những bệnh lý truyền nhiễm ví dụ như viêm gan B hay HIV, những bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai…; Kiểm tra và phát hiện được những bệnh lý do di truyền; Tầm soát và phát hiện bệnh lý liên quan đến vấn đề sinh sản.
Bên cạnh đó, khám sức khỏe tiền hôn nhân cũng giúp dự phòng các bệnh lý, dị tật bẩm sinh cho đứa con tương lai, chuẩn bị cho người phụ nữ có điều kiện sức khỏe để mang thai và sinh đẻ an toàn. Đồng thời tránh tình trạng mang thai ngoài ý muốn, nạo phá thai không an toàn và thực hiện sinh đẻ có kế hoạch một cách hiệu quả nhất.
Thực tế hiện nay, các cặp đôi thường chỉ bắt đầu đi khám sức khỏe tiền hôn nhân khi chuẩn bị kết hôn. Tuy nhiên, nên đi khám sớm hơn để sàng lọc các vấn đề sức khỏe. Theo các chuyên gia y tế khuyến cáo, tốt nhất nên đi khám sức khỏe tiền hôn nhân tối thiểu là 3 - 6 tháng trước khi kết hôn để có nhiều thời gian chuẩn bị hơn.
Các bạn trẻ có thể khám kiểm tra sức khỏe tiền hôn nhân ở các bệnh viện chuyên khoa phụ sản, các bệnh viện đa khoa thành phố có khoa phụ sản; bệnh viện, trung tâm y tế dự phòng (khoa Sản) của các quận, huyện hoặc trung tâm chăm sóc sức khỏe sinh sản thành phố.
Thanh Thủy