Chị Bùi Thị Lợi, dân tộc Mường ở xã Chí Đạo, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình sinh ra trong một gia đình có 8 anh, chị, em nhưng chỉ có một người được học hành để trở thành cô giáo mầm non. 7 người còn lại, trong đó có chị Lợi đều chỉ học hết lớp 9. Lấy chồng sớm, chị Lợi may mắn được gia đình tạo điều kiện cho học hết cấp III và tham gia hoạt động hội phụ nữ ở địa phương. Là cán bộ phụ nữ xã, năm 2017, chị Lợi được tiếp cận với Đề án Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2018-2025. Chị nghĩ, đây là cơ hội hiếm có để đổi đời nhưng bản thân mình phải thành công thì mới làm gương cho các chị em khác trong hội noi theo.

Ở xã Chí Đạo nói riêng, vùng DTTS nói chung, chuyện phụ nữ đứng lên làm kinh tế thường không nhận được sự ủng hộ của gia đình và xã hội, bởi định kiến giới luôn cho rằng đó là công việc của đàn ông. Đàn bà chỉ nên quanh quẩn bếp núc, con cái, ruộng vườn… Gia đình chị Lợi cũng không phải là ngoại lệ. Chồng chị kịch liệt phản đối chị đứng ra kinh doanh và tuyên bố không có trách nhiệm gì với các khoản nợ nếu chị làm ăn thua lỗ. Nhưng khát vọng vươn lên làm chủ giúp chị Lợi có dũng khí để đối mặt với khó khăn. Chị tự “cắm sổ” lương vay vốn ngân hàng. Càng ngỡ ngàng hơn khi được biết chị thuyết phục thành công bố chồng cho mượn sổ đỏ để thế chấp vay vốn.

Có trong tay hơn 500 triệu đồng, cộng với tiền vay anh em, bạn bè, chị Lợi mở 2 sân bóng đá mini có tổng mức đầu tư gần 1 tỷ đồng và quán bia hơi phục vụ tại chỗ. Sau 2 năm, chị Lợi thu lại toàn bộ vốn đầu tư. “Mừng nhất là khởi sự không vỡ nợ” - người phụ nữ dân tộc Mường vui mừng chia sẻ.

Đang làm ăn tốt, bỗng dịch Covid-19 ập đến, sân bóng phải đóng cửa. Không có nguồn thu, chị Lợi xoay ra trồng cây dổi lấy hạt làm gia vị. Chị rủ 10 chị em khác cùng làm công việc ươm, ghép cây giống và làm muối gia vị. Chẳng ai hướng dẫn kỹ thuật, những người phụ nữ Mường tự mày mò tìm cách ươm, ghép cây dổi giống và họ đã thành công. Dổi ghép bán với giá 60 - 70 nghìn đồng/cây, dổi ươm 10.000 đồng/cây. Riêng muối gia vị, đến nay, các chị đã có những đơn đặt hàng hàng trăm, hàng nghìn lọ.

Công việc phát đạt là động lực để các chị bắt tay nhau lập một hợp tác xã (HTX) có cái tên rất dài: HTX Nông nghiệp và cây dược liệu, chiết xuất tinh dầu và các sản phẩm từ cây dược liệu, cây công nghiệp. "Phải dài thế mới khái quát đủ các ngành nghề mà HTX đang thực hiện" - chị Lợi giải thích.

“Phụ nữ DTTS hãy bước qua định kiến giới, bước qua tự ti, mạnh dạn kinh doanh để cuộc sống gia đình và bản thân ngày càng cải thiện” - lời khuyên của bà Nguyễn Thị Bình sau khi nghe câu chuyện của chị Lợi và qua quá trình phát triển sự nghiệp của bản thân.

Năm nay đã 70 tuổi, bà Bình đang tiếp tục đảm nhận trọng trách là Giám đốc HTX Nông nghiệp bản Dao Thống Nhất ở thành phố Hòa Bình. HTX có 86 thành viên, 100% là người DTTS, cùng 15 lao động thời vụ ở địa phương với mức thu nhập ổn định từ 4,5 - 6 triệu đồng/người/tháng. Ngành nghề hoạt động chính là trồng cam, bưởi và chế biến tinh dầu sả, chanh, quế từ vùng nguyên liệu tại chỗ.

18 năm làm lãnh đạo HTX, bà Bình cho biết, bản thân đã giành được nhiều thành tích đáng nể: danh hiệu Phụ nữ khởi nghiệp thành công năm 2019, 2020; doanh nhân tiêu biểu tỉnh Hòa Bình năm 2019, 1 trong 10 cá nhân phụ nữ tiêu biểu toàn quốc đạt thành tích xuất sắc trong thực hiện Đề án “Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017-2025” năm 2022… Theo bà Bình, phụ nữ DTTS thông minh, cần cù, chịu khó, lại có thế mạnh là sản xuất gắn liền với bản sắc văn hóa dân tộc độc đáo nên sản phẩm làm ra có chất lượng tốt, có khả năng mang lại giá trị cao. Vì thế, phụ nữ DTTS có nhiều ưu thế để khởi nghiệp và có thể khởi nghiệp thành công nếu họ tự tin và nhận được sự ủng hộ của gia đình, cộng đồng.

Trở lại với câu chuyện của chị Bùi Thị Lợi ở xã Chí Đạo, huyện Lạc Sơn. Chị Lợi giờ là Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã. Chị cho biết, mô hình kinh doanh của mình đã góp phần giải quyết khá nhiều vấn đề xã hội ở địa phương. Đó là thúc đẩy phong trào rèn luyện thể thao quần chúng trong nhân dân. Đám thanh niên đã có chỗ vui chơi thay vì tụ tập cờ bạc, rượu chè. Phụ nữ DTTS không phải ly hương để kiếm thu nhập, mà vừa có việc làm tại chỗ vừa có điều kiện chăm lo cho gia đình, con cái…

Chị Lợi mong muốn có cơ hội tiếp tục mở rộng sản xuất kinh doanh để khẳng định năng lực bản thân, giúp phát triển kinh tế gia đình và tạo thêm công ăn việc làm cho nhiều người phụ nữ DTTS khác.

"Mong muốn này của chị Lợi và phụ nữ DTTS nói chung rất cần được nâng đỡ, tạo điều kiện thúc đẩy để giúp họ can đảm đứng lên tận dụng tối đa lợi thế vùng miền, đặc trưng văn hóa, tri thức bản địa độc đáo trong phát triển khởi nghiệp, kinh doanh, bởi họ là một phần quan trọng trong hệ sinh thái khởi nghiệp, kinh doanh của phụ nữ Việt Nam và của quốc gia" - bà Trịnh Thị Hương, Phó Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nói.

Phương Liên