Xóa đói từ cây lúa nước

Người Cơ Tu nơi đây ngày xưa chỉ sống dựa vào công việc săn bắn, hái lượm, đến khi biết phát nương dọn đất để tra hạt thì cũng hoàn toàn phụ thuộc vào thiên nhiên, thời tiết. Già làng Bhling Lâd ở thôn Arầng 1 (xã A Xan) nghẹn ngào: “Bây giờ núi rừng đã thay đổi nhiều rồi, đồng bào mình không còn thiếu ăn như trước nữa. Nhờ có Đảng, cách mạng mà người dân mình không chịu cảnh rúc núi như con mang, con hoẵng trong rừng”.

Việc cơ giới hóa, thủy lợi hóa sản xuất lúa nước, áp dụng các biện pháp khoa học cũng không còn xa lạ với đồng bào Cơ Tu. Nhiều người nói với chúng tôi rằng, Tây Giang là “vựa lúa nước vùng cao”, điều đó có lẽ không quá lời. Với hơn 868ha lúa nước hai vụ, quả là một kỳ tích. Ở một huyện vùng biên này, 8/10 xã có đường biên giới giáp với nước bạn Lào mà làm được lúa nước và không ngừng mở rộng là nỗ lực lớn của đồng bào và chính quyền địa phương. Nhờ có lúa nước, lại được sự hướng dẫn của các cán bộ, chiến sĩ BĐBP, người dân trong xã bây giờ đã hết đói. Có nơi như thôn Ch’nóc, lúa làm ra dư ăn cả năm, bà con còn đem đi bán. Nhiều thôn ký cam kết... không nhận gạo cứu đói của Nhà nước nữa.

Tại thung lũng A Xan, anh Pơ Loong Nghe, Phó Chủ tịch UBND xã A Xan hồ hởi cho biết: “Hồi trước, người Cơ Tu sinh sống trên dãy Trường Sơn theo lối du canh, du cư, đi đến chỗ rừng nào đất tốt là phát rừng làm rẫy trồng lúa, bắp, sắn... Cho đến vài năm sau, khi đất xấu, cằn thì bỏ đi nơi khác, tiếp tục cách canh tác như cũ. Trong rẫy của người Cơ Tu có cất cái chòi tạm để làm chỗ trú cho người giữ rẫy, cuộc sống bấp bênh lắm!”.

Nhưng bây giờ, anh Pơ Loong Nghe bảo rằng, chính ông Bling Ðáp là người đầu tiên làm cuộc "cách mạng lúa nước" ở Tây Giang. Một mình ông ngày đêm mày mò đi tìm đất, rồi đắp đập dẫn nước về làm ruộng nước đầu tiên ở vùng đất này sau ngày giải phóng. Kể từ đó, con cháu và bà con trong làng, rồi trong xã và khắp nơi đến học tập mô hình của ông mà làm theo. Cái đói từng bước được đẩy lùi.

"Cổng trời" no ấm

Anh Pơ Loong Nghe dẫn chúng tôi len lỏi qua những cung đường ngoằn ngoèo, phía dưới những chân núi là nhiều thung lung nhỏ với ruộng lúa nước cứ trải dài hai bên đường như níu chân những ai có dịp ghé qua “Khu 7 huyền thoại” này. Trong thôn Ca Nong 1 (xã A Xan), nhà nào có tới hơn chục sào ruộng đã là bình thường. Đất trồng lúa của A Xan hầu hết được quy hoạch để nhân giống lúa đặc sản của đất Tây Giang là lúa Proong và Xươn để vừa bảo tồn giống lúa quý của người Cờ Tu, vừa “nuôi” chủ trương phát triển loại gạo đặc sản dẻo thơm này thành hàng hóa.

“Không biết có phải do Giàng thương người dân quê mình hay không mà cho đồng bào khu 7 Tây Giang loại gạo ngon này. Lúa Xươn đã gắn với đồng bào mình cả trăm năm nay rồi. Không phải ở tất cả các xã vùng cao Tây Giang đều trồng được giống lúa này và cho gạo ngon như gạo Xươn của 4 xã khu 7 này đâu!” - anh Pơ Loong Nghe khoe như thế. Xươn là giống lúa gạo quý bản địa của Tây Giang. Loại gạo này nếu là lúa trồng ở 4 xã khu 7 Tây Giang thì ăn cơm ngon, thơm, mềm, ngọt, có vị rất riêng không thể lẫn vào đâu được, thậm chí, loại gạo nếp, gạo tám thơm của các vùng khác cũng khó sánh bằng.

Bình quân mỗi hộ gia đình ở thôn Abanh 1, xã Tr’hy chỉ cần trồng mỗi nhà từ 4-7 ang giống là đủ lúa ăn. Mỗi ang giống, bà con thu hoạch được từ 30-50 ang lúa. Lâu nay, với việc trồng bằng kỹ thuật lúa nước, không hộ dân nào trong thôn Abanh 1 thiếu lương thực, đã vậy bà con lại còn được ăn toàn gạo đặc sản này. Trước kia, người Cơ Tu thường trồng một vụ lúa Xươn và một vụ lúa nếp. Ngày nay, người ta vẫn duy trì trồng loại lúa này, kết hợp với một vụ lúa tẻ giống do huyện cấp là lúa X21, Xi23...

Ngay ở thôn Panon, nơi chỉ cách đất Lào một ngọn núi, vẫn có từng khoảnh ruộng bậc thang xanh rì ôm lấy bản nhỏ chỉ chừng hơn 100 nhân khẩu sinh sống. Già làng Zơ Râm Min cho biết: “Ngày xưa, bộ đội qua đây đã chỉ cho dân làng làm ruộng bậc thang, dẫn nước từ khe suối vào ruộng, trồng cây lúa nước rồi chăm sóc. Từ đó, bà con mới bắt đầu biết trồng lúa nước như ngày nay. Rồi di cư, lập gia đình mới, lập làng mới, những cánh đồng lúa nước cứ thế mở rộng ra. Bây giờ, hầu như làng bản nào cũng có vài cánh đồng lúa nước. Nhờ có lúa nước, lại được sự hướng dẫn của các cán bộ BĐBP, người làng mình, xã mình bây giờ hết đói rồi!”.

Theo thống kê, hiện nay, ở xã A Xan, tổng diện tích lúa nước là trên 850ha, do biết canh tác và biết áp dụng khoa học kỹ thuật trong việc chăm sóc lúa nên cho năng suất từ 4-4,2 tấn/ha. Nhiều hộ đã có gạo dôi dư để bán lại cho đồn Biên phòng, các loại lương thực khác như ngô, sắn đã dành cho phát triển chăn nuôi. Những vùng đất đồi trọc là hậu quả của việc đốt rừng làm nương rẫy giờ đã được phủ xanh nhiều loại cây công nghiệp và cây ăn quả lâu năm như quế, bưởi, cà phê... Đàn gia súc, gia cầm đã đạt con số trên 20.000 con, trong đó, đàn gia súc là 4.230 con, đàn gia cầm là trên 18.000 con, toàn xã đã có hơn 80 ao cá, mỗi năm thu hoạch hàng tấn cá phục vụ cuộc sống cho các hộ gia đình.

Bản làng A Xan, Ch’ơm bây giờ đã khang trang, gọn gàng, sạch đẹp, các tệ nạn mê tín dị đoan đã giảm hẳn, khi ốm đau, bà con đã không còn nhờ thầy cúng mà đã đưa người bệnh đến trạm xá quân dân y kết hợp hay đồn Biên phòng để khám, chữa trị. Bên cạnh đó, bà con đã huy động hàng ngàn ngày công lao động, phối hợp với đồn Biên phòng làm mới và tu sửa trên 15km đường liên thôn, liên xã, xây dựng 3 cây cầu treo, 5 công trình nước sạch, 42 trạm thủy điện nhỏ, đặt 4 máy xay xát ở trung tâm xã.

Hiện nay, 12 thôn, bản trên địa bàn A Xan và Ch’ơm đã có trạm thu sóng, bà con trong xã đã được xem tất cả các chương trình của Đài Truyền hình Việt Nam. 100% con em đồng bào dân tộc thiểu số trong xã đã được cắp sách đến trường và học trong những ngôi trường được xây dựng khang trang; 100% thôn bản đều có nhà Gươl văn hóa làm nơi hội họp, giao lưu văn hóa...

Tiêu Dao