Biên phòng - Khu vực biên giới là địa bàn có vị trí chiến lược hết sức quan trọng về chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh để phát huy sức mạnh tại chỗ làm nền tảng xây dựng nền Biên phòng toàn dân, thế trận Biên phòng toàn dân trong thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh Nhân dân, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia.
Với vai trò là lực lượng nòng cốt, chuyên trách trong quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, thời gian qua, lực lượng Bộ đội Biên phòng (BĐBP) đã chủ động triển khai thực hiện có hiệu quả các chương trình, mô hình hướng về Nhân dân biên giới, phát huy các phong trào thi đua yêu nước nhằm xây dựng, củng cố nền Biên phòng toàn dân vững mạnh.
Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 28/9/2018 của Bộ Chính trị về Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia xác định: “Xây dựng nền Biên phòng toàn dân và thế trận Biên phòng toàn dân vững mạnh, ổn định lâu dài trong nền quốc phòng toàn dân và thế trận quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh Nhân dân và thế trận an ninh Nhân dân vững chắc”. Có thể khẳng định, xây dựng nền Biên phòng toàn dân là chủ trương, quan điểm đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta, là vấn đề mang tính chiến lược, phù hợp với lý luận và thực tiễn giai đoạn hiện nay. Công tác xây dựng nền Biên phòng toàn dân đòi hỏi phải thực hiện đồng bộ, toàn diện các giải pháp, kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, củng cố, tăng cường quốc phòng - an ninh và đối ngoại.
Quán triệt tinh thần đó, những năm qua, lực lượng BĐBP đã đẩy mạnh phong trào thi đua Quyết thắng của BĐBP gắn với tiếp tục đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới” và các phong trào thi đua do Chính phủ, các ban, bộ, ngành, địa phương phát động, tạo động lực, mục tiêu phấn đấu cho mỗi cán bộ, chiến sĩ. Việc thực hiện các phong trào thi đua trong BĐBP đã góp phần khơi dậy, phát huy tinh thần chủ động, linh hoạt, sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ. Nhờ đó, bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu của BĐBP không ngừng được nâng cao. BĐBP đã chủ động nắm chắc, dự báo sát đúng tình hình, kịp thời tham mưu, đề xuất Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng những chủ trương, đối sách, giải pháp về quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới, vùng biển, đảo và xây dựng lực lượng BĐBP vững mạnh.
Thực hiện các phong trào thi đua, cán bộ, chiến sĩ BĐBP trên các tuyến biên giới luôn bám sát địa bàn, khắc phục khó khăn, gian khổ, gắn bó chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và đồng bào các dân tộc trên địa bàn biên giới, hải đảo; tích cực xây dựng thế trận Biên phòng toàn dân vững mạnh thông qua việc xây dựng, củng cố hệ thống chính trị cơ sở, giúp đỡ Nhân dân và địa phương phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, huy động sức mạnh tổng hợp trong bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Đảng ủy BĐBP đã ký kết Quy chế phối hợp với 44/44 tỉnh, thành ủy biên giới. Lực lượng BĐBP cũng triển khai thực hiện có hiệu quả Kết luận số 68-KL/TW ngày 05/02/2020 của Ban Bí thư “Về chủ trương tăng thêm cấp ủy viên là cán bộ đồn Biên phòng vào cấp ủy cấp huyện, xã biên giới nhiệm kỳ 2020-2025”, phát huy hiệu quả hoạt động của 165 đồng chí tham gia cấp ủy cấp huyện, 517 đồng chí tham gia cấp ủy cấp xã; 311 cán bộ tăng cường xã; 2.388 đảng viên đồn Biên phòng tham gia sinh hoạt tại các chi bộ thôn, bản; 9.402 đảng viên phụ trách 40.893 hộ dân ở khu vực biên giới. BĐBP đã góp phần tích cực trong củng cố các tổ chức cơ sở đảng, xóa các bản trắng đảng viên, bồi dưỡng, phát triển đảng, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ thôn, bản cũng như hoạt động của các tổ chức quần chúng ở khu vực biên giới...
Với nhiều phương pháp, hình thức linh hoạt, BĐBP đã tập trung tuyên truyền, giáo dục về tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, biên phòng, bảo vệ Tổ quốc, đặc biệt là Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Luật Biên phòng Việt Nam, các nghị định, hiệp định, quy chế về biên giới, cửa khẩu... Qua đó, làm cho cán bộ và Nhân dân nhận thức sâu đầy đủ ý nghĩa, vị trí tầm quan trọng của công tác xây dựng, quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm công dân trong bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia; chức năng, nhiệm vụ của BĐBP; âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch…
Song song với công tác tuyên truyền, lực lượng BĐBP còn thực hiện có hiệu quả các sáng kiến, phong trào, mô hình thiết thực nhằm giúp chính quyền địa phương và Nhân dân khu vực biên giới phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói giảm nghèo, tiêu biểu như: Chương trình “Mái ấm cho người nghèo biên giới” đã vận động, quyên góp xây dựng hơn 7.000 căn nhà, trị giá 241 tỷ đồng; Chương trình “Bò giống giúp người nghèo biên giới” đã tặng hơn 25.000 con bò giúp đồng bào nghèo biên giới; Chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” đã cùng các cấp Hội phụ nữ đỡ đầu, giúp đỡ phụ nữ tại hơn 100 xã biên giới đặc biệt khó khăn phát triển sản xuất, ổn định cuộc sống... Thông qua phong trào thi đua “BĐBP chung sức xây dựng nông thôn mới”, “BĐBP chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”..., cán bộ, chiến sĩ BĐBP đã tích cực tham mưu, tham gia phối hợp hỗ trợ các địa phương thực hiện các tiêu chí về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, nhất là tiêu chí quốc phòng - an ninh, cơ sở hạ tầng, kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng công tác giáo dục, y tế, giúp Nhân dân phát triển sản xuất, thu hoạch và tiêu thụ nông sản...
Đặc biệt, trong những năm qua, BĐBP phát động và tổ chức hiệu quả Chương trình “Nâng bước em tới trường - Con nuôi đồn Biên phòng”, đỡ đầu hơn 6.000 học sinh, riêng năm học 2022-2023, đỡ đầu 2.437 học sinh có hoàn cảnh khó khăn ở khu vực biên giới, giúp các em được cắp sách tới trường, nhận nuôi 388 em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn tại 231 đồn Biên phòng, đồng thời tham mưu cho Bộ Quốc phòng thực hiện có hiệu quả Dự án “Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nâng bước em tới trường” giai đoạn 2021-2025. Hiện nay, các đơn vị đang nhận nuôi 400 học sinh, nhận hỗ trợ 3.254 học sinh ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Với tinh thần hướng về người dân biên giới, “không để ai bị bỏ lại phía sau”, mỗi dịp Tết đến, Xuân về, BĐBP đều triển khai tổ chức Chương trình “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản” trên các tuyến biên giới. Gần đây nhất, vào dịp Tết Nguyên đán Quý Mão 2023, Bộ Tư lệnh BĐBP đã phối hợp với Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức thành công Chương trình “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản” tại xã Hồng Vân, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế; Bộ Chỉ huy BĐBP tại 44 tỉnh, thành phố biên giới phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương đồng loạt tổ chức Chương trình “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản” trên địa bàn biên giới phụ trách. Qua chương trình, các cơ quan, đơn vị trong toàn lực lượng BĐBP đã tặng 569 triệu đồng tiền mặt; 26.700 suất quà, 26 con bò giống, 38 căn nhà; hơn 25.000 chiếc bánh chưng, bánh tét, hàng ngàn suất học bổng cho các cháu học sinh; khám bệnh, phát thuốc miễn phí cho gần 9.000 lượt người dân…
Trong những năm qua, BĐBP đã tham mưu cho chính quyền địa phương biên giới thực hiện tốt Chỉ thị số 01-TTg ngày 09/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới” và Ngày hội Biên phòng toàn dân (ngày 3/3). Thông qua phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”, các đơn vị BĐBP đã phối hợp với chính quyền địa phương xây dựng, củng cố 1.546 tổ tự quản/45.354 hộ gia đình và 93.722 cá nhân đăng ký tự quản hơn 4.200km đường biên, 3.285 mốc quốc giới, 111 công trình biên giới; xây dựng, củng cố 3.388 tổ tàu thuyền/hơn 25.200 tàu thuyền/hơn 78.500 thành viên đăng ký tự quản hàng ngàn bến bãi ven biển; duy trì hơn 16.200 tổ an ninh, trật tự.
Nhờ sự giúp đỡ của Nhân dân, BĐBP đã đấu tranh hiệu quả với hoạt động của các thế lực thù địch, tội phạm, vi phạm pháp luật ở khu vực biên giới. Chỉ tính riêng năm 2022, lực lượng BĐBP đã phối hợp bắt giữ, xử lý 6 vụ/23 đối tượng liên quan đến xâm phạm an ninh quốc gia; chỉ đạo các đơn vị chủ trì, phối hợp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương xử lý, giải quyết gần 600 vụ/gần 9.000 lượt người dân khiếu kiện liên quan đến an ninh nông thôn; xác lập, đấu tranh thành công hàng trăm chuyên án, bắt giữ, xử lý trên 7.000 vụ với gần 20.000 đối tượng, thu giữ hơn 1 tấn ma túy các loại...; khởi tố, điều tra, xử lý vi phạm hành chính gần 5.000 vụ việc, 13.000 đối tượng, thu nộp ngân sách Nhà nước trên 60 tỷ đồng.
Thực tế, hiện nay, dù đã được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư nhiều nguồn lực để phát triển, tuy nhiên, do điều kiện địa lý, tự nhiên, lịch sử, văn hóa, phong tục, tập quán nên khu vực biên giới vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập. Hệ thống chính trị ở cơ sở nhiều nơi còn hạn chế, tỷ lệ hộ đói nghèo ở khu vực biên giới vẫn còn cao so với trung bình cả nước. Hạ tầng cơ sở đã được quan tâm đầu tư xây dựng, song nhìn chung vẫn còn thiếu. Tình hình an ninh nông thôn, trật tự, an toàn xã hội, hoạt động của các loại tội phạm ở khu vực biên giới, vùng biển và những vấn đề an ninh phi truyền thống diễn ra ngày càng gay gắt, phức tạp, khó lường. Trong khi đó, các thế lực thù địch bằng nhiều âm mưu, thủ đoạn tiếp tục chống phá cách mạng nước ta. Do vậy, công tác bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia cũng như công tác xây dựng nền Biên phòng toàn dân, thế trận Biên phòng toàn dân tiếp tục đặt ra những yêu cầu và thách thức cao hơn, đòi hỏi BĐBP phải quyết tâm, nỗ lực hơn nữa.
Để xây dựng nền Biên phòng toàn dân vững chắc, với vai trò là lực lượng nòng cốt, chuyên trách trong quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, thời gian tới, BĐBP cần thực hiện tốt một số nội dung cơ bản sau:
Một là, tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội cụ Hồ” thời kỳ mới”. Tổ chức thực hiện tốt các phong trào thi đua Quyết thắng gắn với phong trào thi đua yêu nước ở các địa phương và các cuộc vận động, các phong trào thi đua của các cấp, các ngành. Cán bộ, chiến sĩ phải không ngừng trau dồi phẩm chất, bản lĩnh chính trị, năng lực công tác, nhất là kiến thức xây dựng Đảng, quản lý Nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội; phát huy bản chất truyền thống “Bộ đội Cụ Hồ”; nâng cao nhận thức, trách nhiệm và phát huy tính năng động, sáng tạo, tinh thần khắc phục khó khăn, thực sự gắn bó với cấp ủy, chính quyền và Nhân dân biên giới, tiếp tục là chỗ dựa vững chắc cho cấp ủy, chính quyền và Nhân dân biên giới trong sự nghiệp Biên phòng toàn dân, quản lý, xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia.
Hai là, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, Nhân dân ở khu vực biên giới về vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng “thế trận lòng dân” ở khu vực biên giới và nhiệm vụ xây dựng, quản lý và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Tăng cường phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương, các tổ chức quần chúng, các lực lượng chức năng nâng cao hơn nữa chất lượng công tác giáo dục, tuyên truyền, làm cho Nhân dân thấy rõ: Xây dựng “thế trận lòng dân” là xây dựng nền tảng, tiềm lực, tạo ra sức mạnh tổng hợp cho sự nghiệp xây dựng, quản lý và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, các tổ chức, lực lượng trên địa bàn, trực tiếp là cấp ủy, chính quyền địa phương biên giới, trong đó BĐBP là lực lượng nòng cốt, chuyên trách. Đi đôi với việc nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, các địa phương, cần phải tích cực đổi mới, đa dạng hóa các nội dung, hình thức, phương pháp hoạt động để xây dựng khu vực biên giới vững mạnh toàn diện.
Ba là, tiếp tục tham mưu cho chính quyền các tỉnh, thành biên giới các chủ trương, biện pháp nhằm xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, chỉ đạo trong giai đoạn hiện nay, trước hết là vững mạnh về chính trị. Tập trung tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện thắng lợi mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; đồng thời chủ động đấu tranh phòng, chống, làm thất bại luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, củng cố lòng tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, giữ vững ổn định chính trị ở địa bàn biên giới, hải đảo, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Để làm được điều đó, các đơn vị BĐBP cần làm tốt công tác tham mưu, giúp cấp ủy, chính quyền xã, phường biên giới nghiên cứu, quán triệt, cụ thể hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước thành các giải pháp thực hiện phù hợp với điều kiện của địa phương và lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức cho nhân dân thực hiện. Đồng thời, tiếp tục kiện toàn, tập huấn, nâng cao chất lượng, phát huy vai trò đội ngũ cán bộ tham gia cấp ủy địa phương và tăng cường cho các xã biên giới. Làm tốt công tác phát hiện, giới thiệu quần chúng ưu tú để các cấp ủy, tổ chức đảng bồi dưỡng, kết nạp; thực hiện tốt công tác phát triển đảng viên trong chiến sĩ nghĩa vụ để tạo nguồn cán bộ cho hệ thống chính trị cơ sở.
Bốn là, tiếp tục tham gia thực hiện có hiệu quả các chương trình, mô hình hướng về người dân biên giới do Bộ Tư lệnh BĐBP tổ chức và các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực biên giới của Nhà nước. Đồng thời, nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với cấp ủy, chính quyền địa phương xây dựng chương trình, dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội kết hợp với tăng cường quốc phòng, an ninh và quản lý, bảo vệ biên giới, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho Nhân dân, xây dựng khu vực biên giới phát triển, giàu mạnh. Tiếp tục đổi mới cải cách thủ tục hành chính, làm tốt công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát biên giới, cửa khẩu, đảm bảo thông thoáng, nhanh gọn, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động giao lưu, hợp tác hai bên biên giới.
Năm là, tiếp tục tổ chức cho Nhân dân tham gia các hoạt động, phong trào tự quản đường biên, cột mốc, quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia theo phương châm “mỗi người dân biên giới là một cột mốc sống”. Các đơn vị tiếp tục tham mưu cho cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể quán triệt, thực hiện tốt Chỉ thị số 01-TTg ngày 09/01/2015 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”. Trong đó, chú trọng xây dựng, tổ chức các hình thức tự quản trong từng gia đình, dòng họ, thôn, xóm, bản; phát huy vai trò của chức sắc, chức việc, người có uy tín trong tôn giáo và ở địa phương. Thực hiện tốt việc giao đoạn đường biên, mốc quốc giới cho các hộ gia đình, tập thể cùng tham gia quản lý, bảo vệ; đồng thời, tổ chức ký cam kết chấp hành quy chế biên giới, quy định về an ninh, trật tự của từng xóm, bản... tạo sức mạnh “thế trận lòng dân” trong quản lý và bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia ngay từ cơ sở.
Sáu là, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại quốc phòng, đối ngoại biên phòng và tham mưu cho chính quyền địa phương và Nhân dân thúc đẩy công tác ngoại giao Nhân dân hai bên biên giới thông qua hoạt động kết nghĩa thôn, bản hai bên biên giới nhằm tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị, cùng xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển với các nước láng giềng, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Bảy là, kịp thời phát hiện những cách làm hay, mô hình hiệu quả, những điển hình tiên tiến trong thực hiện các phong trào thi đua, phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”..., phổ biến, nhân rộng những kinh nghiệm hay, cách làm hiệu quả, đồng thời đề xuất hình thức khen thưởng phù hợp nhằm động viên, khích lệ tinh thần của cán bộ, chiến sĩ, Nhân dân và tạo sự lan tỏa trong cộng đồng dân cư và toàn xã hội.
Thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Bộ đội Biên phòng