Vào dịp lễ hội, lên chùa lễ Phật, phụ nữ Khmer khoác lên mình trang phục rực rỡ hơn. Trang phục truyền thống của người phụ nữ Khmer khá cầu kỳ, có sự kết hợp hài hòa giữa chiếc xà rông với áo tầm vông được dệt bằng tơ tằm, sợi bông hay chỉ kim tuyến, với các loại hoa văn khác nhau, màu trắng hoặc vàng chủ đạo, gợi không khí hội hè, đây cũng là màu sắc trong trang trí kiến trúc tôn giáo truyền thống. Để tôn thêm nét dịu dàng uyển chuyển đầy nữ tính, trong bộ lễ phục không thể thiếu chiếc “Sbay” - một loại khăn lụa mềm mại, cuốn chéo từ vai trái xuống bên sườn phải. Điểm nổi bật trên trang phục truyền thống của phụ nữ Khmer là bao giờ cũng được đính hạt cườm hay kim sa sáng lấp lánh kết hợp với hoa văn tinh xảo.

Em Sơn Mỹ Hằng, Trường Trung học phổ thông dân tộc nội trú Huỳnh Cương (thành phố Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng) rất thích mặc những bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình. Em Mỹ Hằng cho biết: “Khi mặc bộ trang phục truyền thống Khmer, em thấy phụ nữ trở nên dịu dàng, uyển chuyển, thùy mị hơn. Với bộ trang phục truyền thống, em tìm thấy sự tự tin và nét đẹp của người con gái, trong đó, em tâm đắc nhất là cái xà rông vì nó được thiết kế rất công phu, tuy có hơi phức tạp, nhưng nó tôn vinh vẻ đẹp của dân tộc Khmer”.

Trong trang phục đi dự lễ hội, giữa đám đông, người Khmer xuất hiện một cách nổi bật với trang phục lễ hội truyền thống như sự khẳng định nét đẹp văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Khmer. Ở bất kỳ lễ hội lớn nhỏ nào của đồng bào, trang phục chính là nét đặc trưng dễ thấy nhất ở họ.

Nghệ sĩ Sơn Cha Ri Da (Đội văn hóa - văn nghệ Khmer chùa Xiêm Cán, xã Vĩnh Trạch Đông, thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu) luôn tự hào mỗi khi khoác lên mình bộ trang phục truyền thống. Chị bộc bạch: “Khi người phụ nữ Khmer khoác lên mình trang phục truyền thống khi uyển chuyển cùng các điệu múa của dân tộc mình thì càng làm tăng thêm vẻ đẹp của trang phục và tôn thêm sự dịu dàng, duyên dáng nhưng vẫn dung hòa giữa hiện đại và truyền thống. Đây là “báu vật” giúp tôi và anh em nghệ sĩ, nghệ nhân trong đoàn cảm thấy tự tin hơn trong mỗi lần lưu diễn. Bởi lẽ, dù bạn có hát hay, múa dẻo đến cỡ nào, nhưng không có sự hỗ trợ đắc lực của những bộ trang phục truyền thống thì những chương trình ấy sẽ thật nhàm chán và vô vị!”.

Đẹp và lộng lẫy nhất vẫn là trang phục trọng đại của đời người, đó là trang phục cưới. Đặc điểm chung của trang phục cưới đồng bào dân tộc Khmer là trang trọng, kín đáo. Các cô dâu Khmer đẹp lung linh chính là nhờ họa tiết và màu sắc trên áo cưới. Họa tiết tinh tế bên cạnh những hạt cườm, kim sa lấp lánh. Màu sắc chủ đạo vẫn là đỏ, cam, vàng. Bên cạnh đó, còn có những phụ kiện đi kèm như yếm, thắt lưng, vòng cổ, vòng tay...

Áo cưới của cô dâu Khmer là chiếc xăm pốt hôl (váy) màu tím sẫm hay hồng cánh sen, độc đáo hơn, trên đầu cô dâu còn đội chiếc mão “kha-ba-lòn-cốt” tháp nhọn nhiều tầng bằng kim loại như một vương miện nhỏ xinh xắn được làm từ hạt cườm và hàng trăm chiếc cánh cứng màu xanh biếc của loài bọ cánh cam (người Khmer gọi là con Chil-vít).

Chị Thạch Thị Tha Sa Ry, chủ cơ sở cho thuê đồ cưới tại phường 5, thành phố Sóc Trăng cho biết: “Một đám cưới Khmer diễn ra trong 3 ngày, trung bình cô dâu mặc từ 4 - 5 bộ, có nhà thuê cả chục bộ, đi kèm là đội phù dâu cũng phải mặc cùng màu để làm nổi bật nhân vật chính của lễ. Trước đây, màu vàng, màu đỏ được ưa dùng nhất vì nó gợi không khí hội hè và cũng là sắc màu trong trang trí kiến trúc tôn giáo truyền thống của người Khmer. Ngày nay, trang phục cưới được cách tân, biến tấu theo nhiều kiểu mới lạ, người mặc chọn nhiều màu sắc và đẹp mắt hơn, nhưng hầu hết vẫn giữ nét truyền thống, màu đơn sắc trên một bộ đồ”.

Ngày nay, trang phục truyền thống Khmer được cách tân, biến tấu theo nhiều kiểu mới lạ và đẹp mắt với nhiều màu sắc khác nhau theo hướng phù hợp với thời đại, nhưng hầu hết vẫn giữ ở mức độ dung hòa giữa hiện đại và truyền thống.

Phương Nghi