Biên phòng - Quảng Nam là địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống. Trước đây, do nhiều nguyên nhân, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống diễn ra khá nhiều. Tuy nhiên, trong 5 năm gần đây, với sự vào cuộc tích cực của chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng, tình trạng trên đã có sự chuyển biến tích cực.
Giai đoạn 2010-2015 có hơn 1.500 trường hợp tảo hôn
Quảng Nam có 9 huyện miền núi với tổng diện tích tự nhiên chiếm trên 70% diện tích tự nhiên toàn tỉnh; là địa bàn cư trú tập trung, lâu đời của nhiều thành phần DTTS như: Cơ Tu, Cor, Xơ Đăng, Giẻ Triêng và một số DTTS như: Tày, Nùng, Mường… di cư từ phía Bắc vào. Đồng bào DTTS cư trú trên địa bàn 74 xã, tập trung ở 6 huyện vùng cao.
Trong giai đoạn 2010-2015, tình trạng tảo hôn tập trung ở 68 xã với 1.534 trường hợp, trong đó, huyện Nam Trà My có 277 trường hợp, Bắc Trà My 100 trường hợp, Nam Giang 278 trường hợp, Đông Giang 269 trường hợp, Phước Sơn 288 trường hợp, Tây Giang 219 trường hợp, Hiệp Đức 62 trường hợp, Núi Thành 11 trường hợp.
Các xã có tình trạng tảo hôn nhiều là: Bhalêê (huyện Tây Giang, 62 trường hợp), A Xan (huyện Tây Giang, 59 trường hợp), Phước chánh (huyện Phước Sơn, 59 trường hợp, Trà Vinh (huyện Nam Trà My, 51 trường hợp), Zuôil (huyện Nam Giang, 50 trường hợp).
Tình trạng kết hôn cận huyết thống cũng diễn biến phức tạp tại 29 xã của 6 huyện miền núi với 101 trường hợp. Nhiều nhất là ở huyện Nam Trà My 35 trường hợp, tiếp đến là huyện Tây Giang 30 trường hợp, huyện Đông Giang 19 trường hợp; huyện Nam Giang 11; huyện Bắc Trà My và Phước Sơn đều có 3 trường hợp. Các xã có tỉ lệ hôn nhân cận huyết thống nhiều nhất là xã Trà Vinh, huyện Nam Trà My 18 trường hợp; xã A Xan, huyện Tây Giang 11 trường hợp.
Theo ông Đặng Tấn Giản, Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Nam, tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống gây ra những hệ lụy rất xấu tới sự phát triển kinh tế - xã hội và nguồn nhân lực của địa phương. Những đứa trẻ được sinh ra từ các cặp vợ chồng tảo hôn và kết hôn cận huyết thống bị ảnh hưởng xấu về sức khỏe, nguy cơ tử vong, dị tật bẩm sinh cao. Điều này có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho sự phát triển của xã hội do ảnh hưởng đến chất lượng dân số vùng DTTS. Trẻ sinh ra bị ảnh hưởng trí tuệ, tàn tật, khuyết tật sẽ là gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Bên cạnh đó, các cặp vợ trồng tảo hôn thường không được tiếp tục học hành, không được nghỉ ngơi thư giãn, không được tham gia vui chơi những hoạt động giải trí và tự do tham gia các sinh hoạt văn hóa nghệ thuật phù hợp lứa tuổi, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện về thể chất. Do còn trẻ tuổi nên các cặp vợ chồng tảo hôn cũng không có khả năng kiếm sống tốt dẫn đến tỉ lệ đói nghèo ngày càng tăng cao.
Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, yếu tố, nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng hôn nhân và hôn nhân cận huyết thống ở Quảng Nam là do phong tục tập quán như hủ tục hứa hôn. Ngoài ra, trình độ nhận thức pháp luật về hôn nhân và gia đình của người dân còn hạn chế, tư tưởng cho con lấy vợ, lấy chồng sớm để khỏi gánh nặng cho cha mẹ còn phổ biến... Gia đình nhà trường thiếu quan tâm, do các em học sinh ở các điểm trường nội trú, bán trú, dẫn tới việc các em có quan hệ tình dục sớm và bừa bãi, khi có thai lớn buộc gia đình phải tổ chức cưới.
Tỉ lệ tảo hôn giảm 46% sau 5 năm
Trong 5 năm qua, tỉnh Quảng Nam đã triển khai đồng bộ các giải pháp để ngăn chặn, đẩy lùi, tiến tới xóa bỏ tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Cụ thể, địa phương này đã đẩy mạnh truyền thông về kết hôn đúng pháp luật với các hình thức đa dạng, phong phú như: tổ chức các hội thi bài trừ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; sáng tác thơ, biểu diễn tiểu phẩm liên quan đến tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; xây dựng các chuyên mục tuyên truyền về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên các phương tiện truyền thông; trình chiếu phim tư liệu liên quan đến vấn đề trên cho người dân và học sinh ở vùng địa bàn dân tộc thiểu số xem.
Cùng với đó, tỉnh Quảng Nam xây dựng các mô hình điểm về giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Năm 2019, tỉnh Quảng Nam tổ chức nhân rộng 6 mô hình tại các xã có tỉ lệ tảo hôn cao. Ban Dân tộc cũng tổ chức ra mắt ban chỉ đạo và tập huấn công tác tuyên truyền cho các đối tượng là cán bộ xã, thôn, già làng, người uy tín, nông dân tiêu biểu.
Qua công tác tuyên truyền, nhiều người dân đã nâng cao nhận thức, hiểu biết về thực trạng và hậu quả do tảo hôn, kết hôn cận huyết thống. Nhiều gia đình tự đăng ký cam kết không để gia đình vi phạm tảo hôn và hôn nhân cận nhất thống.
Nhờ sự vào cuộc quyết liệt của cộng đồng và chính quyền địa phương, tỉ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống của Quảng Nam chuyển biến rõ rệt. Giai đoạn 2015-2020, toàn tỉnh ghi nhận 830 trường hợp tảo hôn, giảm 704 trường hợp so với giai đoạn trước, bình quân giảm 9,2%/ năm. Về kết hôn cận huyết thống, ghi nhận 31 trường hợp giảm 70 trường hợp so với giai đoạn trước bình quân mỗi năm giảm 13,8%.
Trên cơ sở đã đạt được, tỉnh Quảng Nam đã xây dựng kế hoạch thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021-2025". Theo đó, địa phương này đạt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 cơ bản đầy lùi, ngăn chặn tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng DTTS. Mục tiêu cụ thể là phấn đấu giảm bình quân mỗi năm 3% đến 5% số cặp tảo hôn và 5% đến 7% số cặp kết hôn cận huyết thống. Đến năm 2025, phấn đấu ngăn chặn, hạn chế tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS; trên 90% cán bộ làm công tác dân tộc nhất là ở cơ sở xã, thôn, nóc phải được tiếp tục tập huấn nâng cao nhận thức, năng lực, kỹ năng vận động tư vấn, truyền thông thay đổi hành vi về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.
An Nhiên