Hoạt động của bọn phỉ ngày càng manh động, trắng trợn

Tại tỉnh Hà Giang năm 1959, các Đồn CANDVT: Phó Bảng, Nghĩa Thuận... phát hiện trong địa bàn xuất hiện nhiều vũ khí và đường dây vận chuyển vũ khí từ Sà Phìn lên Lũng Cú. Cầm đầu là các tên Sùng Mý và Tử Chấn Dìn. Trinh sát CANDVT còn phát hiện nhiều đối tượng đi lại, giao dịch có biểu hiện khác thường, có tên còn đe dọa cán bộ và quần chúng ở các địa bàn Sà Phìn, Lũng Cú, Phú Lũng, Bạch Đích, Minh Ngọc, Mèo Vạc. Ngày 2/11/1959, bọn phỉ nổi lên chiếm giữ Cổng Trời và Cán Tỷ. Con đường giao thông huyết mạch từ thị xã Hà Giang lên vùng cao phía Bắc bị phỉ khống chế hoàn toàn.

Ngày 30/11/1959, chúng tập hợp hơn 1.000 tên phỉ, 188 tên đặc vụ Quốc dân đảng và lôi kéo hàng ngàn người dân gây bạo loạn ở 15 trên tổng số 22 xã của huyện Đồng Văn. Chúng lôi kéo lực lượng dân quân, thanh niên ở một số xã, kích động quần chúng lạc hậu nổi dậy lật đổ chính quyền cách mạng ở huyện Đồng Văn và các vùng lân cận. Ngày 14/12/1959, chúng tấn công thị trấn Đồng Văn và xã Lũng Phìn. Ngày 19/12/1959, chúng chiếm Mèo Vạc.

Liên tiếp các ngày sau đó, bọn phỉ tấn công, chiếm giữ các xã Na Khê, Niệm Sơn, Tùng Bạ, Bạch Đích và phát triển ra các xã phía Nam Cổng Trời Cán Tỷ (nay thuộc xã Cán Tỷ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang). Ngoài ra, bọn phỉ ở huyện Đồng Văn còn móc nối, câu kết với đồng bọn ở các huyện Hoàng Su Phì và Vị Xuyên, mở rộng hoạt động ra khu vực tỉnh Lào Cai, Cao Bằng và tuyên bố “vùng lãnh thổ từ Cổng Trời trở lên là xứ tự trị của người Mông. Nếu không được phép của thủ lĩnh, không ai được qua Cổng Trời”... Từ khi bọn phỉ nổi dậy ở huyện Đồng Văn, Mỹ - Diệm ở miền Nam liên tục dùng đài phát thanh để kích động, hứa hẹn hỗ trợ làm cho bọn phỉ càng hung hăng đánh phá, gây nhiều tội ác.

Đang sinh sống tại xã Xuân Giang, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang, Thượng tá, cựu chiến binh Hoàng Văn Tựt (83 tuổi) - người từng tham gia tiễu phỉ ở Hà Giang nhớ lại: Chúng phá cửa hàng mua bán ở Lũng Phìn, cướp hàng hóa, giết cán bộ và nhân viên thương nghiệp, phá nhà ủy ban, phá hoại sản xuất và kinh tế địa phương, ép dân đi theo chúng và chốt giữ những vị trí trọng yếu trong huyện. Dã man hơn, chúng còn giết 42 cán bộ, 16 người dân. Tàn bạo nhất là chúng giết hại 7 nhân viên thương nghiệp ở các cửa hàng mậu dịch, mổ bụng moi gan họ rồi treo xác lên cây làm bia tập bắn...

Trước tình hình ngày càng phức tạp, thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, Khu ủy Việt Bắc gấp rút điều Trung đoàn 246 bộ đội chủ lực Quân khu Việt Bắc phối hợp với CANDVT Hà Giang; Phân đội 55, CANDVT Cao Bằng. Ban Chỉ huy CANDVT Trung ương (nay là Bộ Tư lệnh BĐBP) điều Đại đội 2, Đại đội 3 thuộc Tiểu đoàn cơ động 12 CANDVT tăng cường cho tỉnh Hà Giang cùng các lực lượng khác tham gia tiễu phỉ. Bộ Chỉ huy chiến dịch tiễu phỉ do đồng chí Lê Đình Thiệp, Phó Chính ủy Quân khu Việt Bắc làm Chỉ huy trưởng; đồng chí Nguyễn Văn Xã, Bí thư Tỉnh ủy Hà Giang làm Chính ủy; đồng chí Hoàng Đình Lộc, Chính trị viên CANDVT Hà Giang làm Tham mưu trưởng. Trước khi nổ súng tấn công phỉ ở Cổng Trời Cán Tỷ, ta đã cho người lên vận động, thuyết phục nhưng chúng vẫn không nghe và tìm cách bắn trả. Trước hành động ngang ngược của chúng, lực lượng ta buộc phải nổ súng tiêu diệt.

Tiễu phỉ ở Đồng Văn

Ngày 23/12/1959, sau khi đánh tan phỉ ở Sơn Vĩ, Mèo Vạc, các đơn vị tiến về huyện Đồng Văn tiếp tục tiễu phỉ. Thời điểm này, bọn phỉ và các phần tử phản động tổ chức bạo loạn ở Đồng Văn. Lực lượng của chúng có 1.112 tên, trong đó, có 65 cán bộ huyện, xã và 188 tên phản cách mạng từ nước ngoài chạy sang. Trong đợt chiến đấu này, ta đã tiêu diệt 91 tên, bắt gần 100 tên, trong đó có nhiều tên đầu sỏ..., ta thu 355 súng các loại và đạn dược, điện đài. Nhiều tài sản của Nhà nước và nhân dân bị bọn phỉ cướp đã được thu hồi. Tính mạng và tài sản của nhân dân, chính quyền và các cơ sở kinh tế của Nhà nước ở địa phương được bảo vệ.

Phát huy thắng lợi của giai đoạn 1, đầu năm 1960, Khu ủy Việt Bắc quyết định triển khai giai đoạn 2 chiến dịch tiễu phỉ ở vùng cao biên giới tỉnh Hà Giang. Năm nay đã ngoài 80 tuổi, nhưng ông Lê Hồng Nam (ở phường Minh Khai, thành phố Hà Giang) vẫn khỏe mạnh. Ông như hào hứng hẳn lên khi nhắc đến thời kỳ cùng đồng đội tham gia tiễu phỉ ở Đồng Văn: “Các phân đội của Đại đội 4 cơ động CANDVT Hà Giang phối hợp với Phân đội cơ động nội địa và các Đồn CANDVT: Thanh Thủy, Bản Máy tổ chức các đội công tác thâm nhập địa bàn suốt từ vùng rừng núi Tây Côn Lĩnh qua Thèn Chu Phìn, Bản Máy đến Xín Chải” - ông Lê Hồng Nam nhớ lại.

Trong hơn 2 tháng chiến đấu, được sự chỉ đạo sâu sát của các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương, sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng tham gia truy quét, ta đã làm tan rã hoàn toàn bọn phỉ ở Hoàng Su Phì. Sào huyệt của chúng bị đập tan, bọn đầu sỏ bị bắt và tiêu diệt, những người lầm đường lạc lối ra đầu thú chính quyền, tình hình an ninh chính trị một dải biên cương rộng lớn đã trở lại thanh bình, nhân dân đã trở về quê cũ yên tâm sản xuất. Tháng 6/1961, Tòa án nhân dân tỉnh Hà Giang mở 4 phiên tòa lưu động, đưa ra xét xử 43 tên đầu sỏ nguy hiểm.

Tổng kết chiến dịch tiễu phỉ ở vùng cao biên giới tỉnh Hà Giang, Đồn CANDVT Phó Bảng; Tiểu đội Mai Xuân Hùng; Tiểu đội Hoàng Thắng Phù được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Hai. Phân đội cơ động CANDVT Hà Giang; Đại đội 2, Đại đội 3 (Tiểu đoàn 12 Trung ương CANDVT) được Ban Chỉ huy Trung ương CANDVT khen thưởng. Những kinh nghiệm trong chiến dịch tiễu phỉ ở huyện Đồng Văn nói riêng và tỉnh Hà Giang nói chung là bài học quý, được Ban Chỉ huy Trung ương CANDVT phổ biến cho các đơn vị CANDVT cả nước rút kinh nghiệm, vận dụng hiệu quả vào nhiệm vụ chính trị của đơn vị.

Đăng Bảy